Blog Layout
De meeste mensen deugen
Mariëlle Boersen • okt. 01, 2019
Ik ben blij met het nieuwe boek van Rutger Bregman: De meeste mensen deugen. Deze historicus biedt een ander perspectief op onze geschiedenis. Hij heeft onderzoek gedaan naar psychologische experimenten, oorlogen en geschiedenis en haalt zodoende de stelling onderuit dat mensen onder een laagje vernis slechte wezens zijn. Bij nader inzien blijkt de mens een sociaal wezen, homo puppy. De mens onderscheidt zich met name door het vermogen van elkaar te leren, social learning. 'We zijn geboren om te leren, te verbinden en te spelen.' (pag. 98)
Dit vermogen heeft ervoor gezorgd dat wij als soort nog steeds bestaan. Deze survival of the friendliest heeft echter een keerzijde. Sinds we tienduizend jaar geleden op één plek zijn gaan settelen is het misgegaan. De wij-zij gedachte is gaan overheersen en onder het mom van kameraadschap is men elkaar de ergste dingen aan gaan doen. Met name doordat we denken dat andere mensen anders zijn dan wij en het niet goed met ons voor hebben, hebben we een negatieve focus die als een nocebo (de negatieve tegenpool van de placebo) werkt. Onze (negatieve) verwachtingen worden waar.
Onze negatieve focus zien we ook terug in het nieuws. Er wordt niet gemeld waar mensen elkaar helpen of waar geen oorlog is. Dat is geen nieuws. Gevolg is dat we denken dat de wereld, en de mens, verdorven is. En dat is dus niet zo. Als mensen elkaar leren kennen, wordt het moeilijk een ander kwaad te doen. Pas op afstand wordt het makkelijker elkaar te doden. We zien van dichtbij teveel gelijkenis. Zo schoot men in de loopgraven vooral mis, en hebben de Duitsers en Engelsen in de eerste Wereldoorlog daar zelfs gezamenlijk kerst gevierd.
Een positieve benadering werkt, zoals in het gevangeniswezen van Noorwegen waar men geen cellen kent, of bij het terughalen van FARC soldaten naar huis door middel van positieve berichten.
Toch zijn er mensen, met name de invloedrijken en machthebbers, die gefocust blijven op de negativiteit. Zo heeft Zimbardo in zijn beroemde experiment met gevangenen en cipiers deze laatste groep bewust opgeroepen zich gewelddadig te gedragen. Zo wordt er bij het shock experiment van Milgram niet vermeld dat veel mensen weigerden anderen pijn te doen of niet geloofden dat het werkelijk gebeurde. De berichtgeving is zodoende negatiever dan de werkelijkheid.
Boodschap van het boek, en daarmee van de geschiedenis, is dat we het eigenlijk goed met elkaar voor hebben. Laten we ons dus niet laten verleiden tot cynisme en ons realiseren dat onze verwachtingen uitkomen: denken we het slechtste van mensen (negativity bias), dan hebben we gelijk. Denken we positief dan blijkt dit ook te kloppen. We kunnen de wij-zij gedachte onschadelijk maken door iedereen als 'wij' te zien. Zoek de overeenkomsten, niet de verschillen. Wij-wij, win-win.
De afgelopen maanden heb ik de basis- en vervolgopleiding EMDR gevolgd en inmiddels ben ik begonnen met het toepassen hiervan op cliënten. Wat een fantastische methode! De spanningen die bepaalde traumatische ervaringen automatisch met zich meebrachten, verdwijnen soms al binnen minder dan een half uur! Cliënten kijken me verbijsterd aan als ze moeten constateren dat de spanning die ze eerst nog een acht gaven op een schaal van 10 een paar minuten later verdwenen is. 'Ik voel het niet meer!' Een client liet na afloop zijn tranen lopen en verzuchtte dat dit blije tranen waren. Hij had al zolang met een beladen herinnering gezeten en ineens was de spanning weg. Ook het installeren van hulpbronnen, het via een EMDR methode benadrukken van positieve eigenschappen en ervaringen, heb ik nu al een aantal maal toegepast om het zelfvertrouwen van cliënten in bepaalde situaties te vergroten. Ook die resultaten zijn tot nu toe veelbelovend. EMDR, oftewel Eye Movement Desensitization Reprocessing is een therapievorm waarbij de emotionele lading bij een heftige herinnering vermindert. Het meest bekend is het van de vingerbewegingen die je met je ogen moet volgen. Er zijn echter ook andere methoden zoals de butterfly hug, het tikken op je knieën of het werken met geluiden. EMDR is een beproefde methode voor de behandeling van PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom). Het wordt alom erkend en door vele psychologen toegepast. Toch is het nog een raadsel waarom het werkt. Het vermoeden is dat het te maken heeft met het werkgeheugen dat extra belast wordt door de afleidende vingerbewegingen (of andere stimuli). Ook de bilaterale stimulatie wordt genoemd als mogelijk oorzaak. Zowel je linker- als rechterhersenhelft wordt betrokken als je je ogen een aantal malen, op aangeven van de therapeut, van uiterst links naar uiterst rechts beweegt en weer terug. EMDR wordt dan vergeleken met de REM slaap waarin je ogen ook heen en weer gaan en je vermoedelijk de ervaringen van overdag verwerkt. Wat het ook is, het is geweldig om te ervaren hoe blij mijn cliënten ermee zijn. Ik ga hier mee door!
Een van de mooiste oefeningen in mijn praktijk is die waarin ik een client begeleid met aandacht naar binnen te gaan en te benoemen wat die voelt. Dat wat opgeslagen ligt in het lichaam, mag gezien worden, wil gezien worden, wil erkend worden. Door te benoemen wat je voelt aan lichaamssensaties kan er heling ontstaan. Eugene Gendlin noemde deze lichaamssensaties felt sense. Gendlin is de grondlegger van focussing, de techniek voor het luisteren naar (de wijsheid van) je lichaam. Hij ontdekte dat de felt sense de variabele was die er het meest voor zorgde dat een therapie succesvol was. Zo'n lichaamssensatie kan de kleinste trilling of hapering zijn. Door hier met je aandacht en adembeweging naartoe te gaan, kunnen blokkades opgelost worden. Deze kleine sensaties kunnen ook als richtingsaanwijzer dienen voor je leven. Ze geven aan wat goed voor je voelt en wat niet. Emoties komen en gaan. In het beroemde gedicht van Rumi (1207-1273) zijn in de herberg alle emoties welkom. Ook de zogeheten negatieve emoties hebben je iets te brengen en mogen doorleefd worden. Volgens Jill Bolte Taylor, neurowetenschapper, zijn emoties chemisch gezien na 90 seconden weer uit ons lichaam verdwenen. Emoties die niet erkend worden, blijven echter vastzitten. Als je niet mag huilen, zitten de tranen nog in je. Als je niet boos mag zijn, zit de woede nog in je. Door deze emoties alsnog te doorvoelen, de pijn aan te kijken, kunnen ze verdwijnen en word je geheeld. Het geven van woorden aan de kleinste sensaties kan leiden tot 'rare' gesprekken. Zo kunnen cliënten het hebben over een kleerhanger in hun schouders, kauwgom in hun vezels, een stoeptegel op het hart. Dit is symboliek voor het gevoel dat iemand mogelijk al tijden heeft, maar waar nooit aandacht voor was. Wat vaak gebeurt, is dat dit gevoel verandert, zachter wordt of verdwijnt. Zo kan een grote, zwarte en zware kei in je borstkast lichter van kleur worden, een zachtere structuur krijgen, van temperatuur veranderen, verschuiven van plek en kleiner worden. Zo kunnen er ineens tranen over je wangen stromen waarvan je niet wist dat je ze in je had. Je lichaam kan gaan trillen, koud worden of juist heel warm, terwijl het alsnog verwerkt wat vastzat. Het resultaat van dit proces van interoceptie, het naar binnen gaan met je aandacht, het benoemen van de felt sense, is steevast een rustiger gevoel en meer verbondenheid met jezelf. Mocht je interesse hebben, ik begeleid je graag bij een reis naar je binnenwereld. Bekijk ook even dit filmpje van Peter Levine over felt sense .