Blog Layout
Fouten maken mag
Mariëlle Boersen • aug. 21, 2018
Bij theatersport is één van de regels dat je vooral fouten moet maken. Fouten zijn namelijk leuk in het spel. Het publiek kijkt verwachtingsvol toe hoe jij je uit situaties redt en geniet als dit je lukt. Bovendien geeft het idee dat fouten maken mag, je als speler veel vrijheid. Je hoeft niet zo na te denken over wat je gaat zeggen en schakelt daarmee je kritische stem, die bij veel mensen zeer actief is, uit.
Fouten maken in het echte leven vinden veel mensen, ik eerlijk gezegd ook, niet zo prettig. Je wilt het graag goed doen. Maar wat is goed en wat is fout?
Bij een rollenspel was ik een keer behoorlijk direct tegen een cursist. 'Je praat alsof ik een kind ben', zei ik. Ik wachtte gespannen of ze dit aankon, of ik niet te ver was gegaan. Je moet als trainingsacteur steeds inschatten wat nog zinvol is voor een cursist, wat iemand aankan en waar die van kan leren. Ze schrok, bleef even stil, zei toen 'oh, dat is niet de bedoeling. Laat ik het anders zeggen' en ging door. Briljant. Ik vond het knap hoe ze overeind bleef, kritiek incasseerde en naging of ze, zonder zichzelf geweld aan te doen, ander gedrag kon vertonen om te bereiken wat ze wilde.
Na afloop zei ze echter dat ze van binnen helemaal van slag was van deze 'fout'.
Het was geen fout. Mijn botte opmerking (je moet soms provoceren als trainingsactrice) was een uiting van hoe haar gedrag op mij overkwam, het was mijn interpretatie. Ik ben daarbij een spiegel, ik waarschuw hoe iets over kan komen. Maar dan is het nog niet 'fout'. Bij een ander werkt haar manier van praten mogelijk wel. Het gaat om het bewust worden van je communicatie. En dat je je realiseert dat je meer tools in je communicatiekist hebt, dat je je kunt aanpassen waar dat nodig is, en dus prima met kritiek om kunt gaan en in gesprek kunt blijven.
En daar gaat het om. Dat je, zonder jezelf te forceren in gedrag dat niet bij je past, je afstemt op de ander. Bij de een werkt het linksom, bij de ander rechtsom. Bij de een moet je heel direct zijn, bij een ander kun je beter iets omzichtiger zijn. Bij de een kun je praten als een kind, valt het niet eens op, de ander wil graag als volwassene toegesproken worden (de meesten).
Dit leer je al doende. Soms in de loop der jaren, maar vaak al gewoon binnen het gesprek zelf. Als je goed naar de ander kijkt en luistert, geeft deze in het algemeen voldoende signalen of het gesprek nog loopt of niet. Deze signalen geef je zelf overigens ook.
Nu moet je alleen wel oppassen met een te snelle interpretatie. Je weet bijvoorbeeld niet of iemand wegkijkt omdat hij niet geïnteresseerd is, weg moet, afgeleid wordt, aan het nadenken is of dat er iets anders aan de hand is. Maar daar kun je wel achterkomen. Door het bijvoorbeeld te vragen. 'Snap je wat ik bedoel?' of 'Is er iets?' of 'Moet je weg?' of duizend andere vragen. Wat de 'goede' vraag is, ontdek je pas door een vraag te stellen en te letten op de reactie.
Je kunt je 'fouten' altijd herstellen door bijvoorbeeld te zeggen 'Oh, dit komt niet goed over.' of 'Zo bedoel ik het niet.' of 'Ik merk dat het anders overkomt dan ik bedoeld heb' of...
Communicatie is een proces van continue feedback en bijstellen. Het klinkt nog niet zo makkelijk, maar echt fouten maken kun je gelukkig niet.
De afgelopen maanden heb ik de basis- en vervolgopleiding EMDR gevolgd en inmiddels ben ik begonnen met het toepassen hiervan op cliënten. Wat een fantastische methode! De spanningen die bepaalde traumatische ervaringen automatisch met zich meebrachten, verdwijnen soms al binnen minder dan een half uur! Cliënten kijken me verbijsterd aan als ze moeten constateren dat de spanning die ze eerst nog een acht gaven op een schaal van 10 een paar minuten later verdwenen is. 'Ik voel het niet meer!' Een client liet na afloop zijn tranen lopen en verzuchtte dat dit blije tranen waren. Hij had al zolang met een beladen herinnering gezeten en ineens was de spanning weg. Ook het installeren van hulpbronnen, het via een EMDR methode benadrukken van positieve eigenschappen en ervaringen, heb ik nu al een aantal maal toegepast om het zelfvertrouwen van cliënten in bepaalde situaties te vergroten. Ook die resultaten zijn tot nu toe veelbelovend. EMDR, oftewel Eye Movement Desensitization Reprocessing is een therapievorm waarbij de emotionele lading bij een heftige herinnering vermindert. Het meest bekend is het van de vingerbewegingen die je met je ogen moet volgen. Er zijn echter ook andere methoden zoals de butterfly hug, het tikken op je knieën of het werken met geluiden. EMDR is een beproefde methode voor de behandeling van PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom). Het wordt alom erkend en door vele psychologen toegepast. Toch is het nog een raadsel waarom het werkt. Het vermoeden is dat het te maken heeft met het werkgeheugen dat extra belast wordt door de afleidende vingerbewegingen (of andere stimuli). Ook de bilaterale stimulatie wordt genoemd als mogelijk oorzaak. Zowel je linker- als rechterhersenhelft wordt betrokken als je je ogen een aantal malen, op aangeven van de therapeut, van uiterst links naar uiterst rechts beweegt en weer terug. EMDR wordt dan vergeleken met de REM slaap waarin je ogen ook heen en weer gaan en je vermoedelijk de ervaringen van overdag verwerkt. Wat het ook is, het is geweldig om te ervaren hoe blij mijn cliënten ermee zijn. Ik ga hier mee door!
Een van de mooiste oefeningen in mijn praktijk is die waarin ik een client begeleid met aandacht naar binnen te gaan en te benoemen wat die voelt. Dat wat opgeslagen ligt in het lichaam, mag gezien worden, wil gezien worden, wil erkend worden. Door te benoemen wat je voelt aan lichaamssensaties kan er heling ontstaan. Eugene Gendlin noemde deze lichaamssensaties felt sense. Gendlin is de grondlegger van focussing, de techniek voor het luisteren naar (de wijsheid van) je lichaam. Hij ontdekte dat de felt sense de variabele was die er het meest voor zorgde dat een therapie succesvol was. Zo'n lichaamssensatie kan de kleinste trilling of hapering zijn. Door hier met je aandacht en adembeweging naartoe te gaan, kunnen blokkades opgelost worden. Deze kleine sensaties kunnen ook als richtingsaanwijzer dienen voor je leven. Ze geven aan wat goed voor je voelt en wat niet. Emoties komen en gaan. In het beroemde gedicht van Rumi (1207-1273) zijn in de herberg alle emoties welkom. Ook de zogeheten negatieve emoties hebben je iets te brengen en mogen doorleefd worden. Volgens Jill Bolte Taylor, neurowetenschapper, zijn emoties chemisch gezien na 90 seconden weer uit ons lichaam verdwenen. Emoties die niet erkend worden, blijven echter vastzitten. Als je niet mag huilen, zitten de tranen nog in je. Als je niet boos mag zijn, zit de woede nog in je. Door deze emoties alsnog te doorvoelen, de pijn aan te kijken, kunnen ze verdwijnen en word je geheeld. Het geven van woorden aan de kleinste sensaties kan leiden tot 'rare' gesprekken. Zo kunnen cliënten het hebben over een kleerhanger in hun schouders, kauwgom in hun vezels, een stoeptegel op het hart. Dit is symboliek voor het gevoel dat iemand mogelijk al tijden heeft, maar waar nooit aandacht voor was. Wat vaak gebeurt, is dat dit gevoel verandert, zachter wordt of verdwijnt. Zo kan een grote, zwarte en zware kei in je borstkast lichter van kleur worden, een zachtere structuur krijgen, van temperatuur veranderen, verschuiven van plek en kleiner worden. Zo kunnen er ineens tranen over je wangen stromen waarvan je niet wist dat je ze in je had. Je lichaam kan gaan trillen, koud worden of juist heel warm, terwijl het alsnog verwerkt wat vastzat. Het resultaat van dit proces van interoceptie, het naar binnen gaan met je aandacht, het benoemen van de felt sense, is steevast een rustiger gevoel en meer verbondenheid met jezelf. Mocht je interesse hebben, ik begeleid je graag bij een reis naar je binnenwereld. Bekijk ook even dit filmpje van Peter Levine over felt sense .