Blog Layout
Het F-woord
Mariëlle Boersen • okt. 18, 2018
Je verwacht eigenlijk dat vooroordelen ontkracht worden. Soms blijken ze echter hardnekkig waar. Zo deed ik laatst een aantal rollenspelen bij een groot IT-bedrijf. Het was in het Engels omdat de deelnemers uit verschillende landen kwamen. Ze konden hun eigen casus inbrengen.
Een van de deelnemers vertelde in het voorgesprek over te strakke deadlines, een te krap budget, onmogelijke eisen en een voortdurend blussen van brandjes omdat er geen tijd was grote aanpassingen te verrichten. Hij liep rood aan en kneep zijn hand tot een vuist toen hij uitlegde waar het over ging. De frustratie kwam bijna als stoom uit zijn oren.
In het gesprek met zijn leidinggevende dat we vervolgens oefenden, lukte het hem echter niet om enige urgentie te leggen in zijn argumenten voor meer budget en tijd. Toen ik, in mijn rol als zijn leidinggevende, doorvroeg waarom dit zo belangrijk voor hem was en wat dit met hem deed, gaf hij aan dat het allemaal wel meeviel. Hij redde zich wel. Het deed hem niets.
De boodschap kwam hierdoor niet aan. Ik kon me voorstellen dat zijn leidinggevende hem liet doormodderen.
Ik vond het zorgelijk. Ik had gezien hoe hij er aan onderdoor ging, maar het lukte hem niet dit toe te geven en zo de situatie te veranderen. Hij zag het als falen, een brevet van onvermogen. Je mocht toch niet zeggen dat het je frustreerde, dat je ervan baalde dat er geen rekening met je werd gehouden, dat er voortdurend over je grenzen werd gegaan...
Het heeft echter zoveel meer effect als je kunt aangeven ‘Zo kan ik niet werken. Dit is onmogelijk. Dit trekken we niet. Dit trek ik niet.’ Vooral als je gespreksgenoot daarbij voelt dat je het meent en wat het met je doet.
Als je je irritaties, boosheid, werkstress en frustratie ontkent, gaan deze gevoelens, om het maar even te vertalen in computertermen, als een virus woekeren. Dit kan leiden tot een vastlopen van je systeem. Het wachten was op een burn-out.
Een andere teamleider oefende een gesprek waarbij hij een medewerker moest ontslaan. Hij begreep niet dat ik als zijn tegenspeler in opstand kwam. Hij volgde toch de procedures?
Het lukte hem niet te reageren op mijn frustratie, boosheid, verdriet, wanhoop. Alle gevoelens die bij een ontslaggesprek naar voren kunnen komen, stuitten op een muur van onbegrip. Op deze manier gingen de projectleider en de medewerker niet op een goede manier uit elkaar. Iets dat toch belangrijk is, want het is een kleine wereld, je komt elkaar tegen en slechte reclame voor je bedrijf is ook niet welkom. Daarnaast is het ‘gewoon’ menselijk om aandacht te hebben voor wat een slecht bericht met iemand doet en deze klap samen op te vangen. Toch?
Niet bij deze groep. Gevoelens, welke dan ook, bleken een verboden woord bij deze IT-managers. Op een gegeven moment noemden ze het lacherig ‘the F-word’: Feelings. Zodra er iets ter sprake kwam dat leek op gevoel, werd er gegniffeld en schoof men onbewust een stukje naar achteren.
Ontslagen worden brengt gevoelens met zich mee. Omkomen in je werk ook. Gevoelens zijn menselijk. Een van de grote verschillen tussen een mens en een computer is dat een mens gevoel heeft. Het was hier of ik me door een computer liet ontslaan. Zelfs een ‘Ik zie dat je het moeilijk hebt’ kon hij niet uit zijn strot krijgen.
Op het laatst riep ik dan ook verbijsterd ‘You are no robot.’ Waarop een andere deelnemer me subtiel op het verschil wees ‘No, his name is Robert.’
Er is nog een lange weg te gaan.
De afgelopen maanden heb ik de basis- en vervolgopleiding EMDR gevolgd en inmiddels ben ik begonnen met het toepassen hiervan op cliënten. Wat een fantastische methode! De spanningen die bepaalde traumatische ervaringen automatisch met zich meebrachten, verdwijnen soms al binnen minder dan een half uur! Cliënten kijken me verbijsterd aan als ze moeten constateren dat de spanning die ze eerst nog een acht gaven op een schaal van 10 een paar minuten later verdwenen is. 'Ik voel het niet meer!' Een client liet na afloop zijn tranen lopen en verzuchtte dat dit blije tranen waren. Hij had al zolang met een beladen herinnering gezeten en ineens was de spanning weg. Ook het installeren van hulpbronnen, het via een EMDR methode benadrukken van positieve eigenschappen en ervaringen, heb ik nu al een aantal maal toegepast om het zelfvertrouwen van cliënten in bepaalde situaties te vergroten. Ook die resultaten zijn tot nu toe veelbelovend. EMDR, oftewel Eye Movement Desensitization Reprocessing is een therapievorm waarbij de emotionele lading bij een heftige herinnering vermindert. Het meest bekend is het van de vingerbewegingen die je met je ogen moet volgen. Er zijn echter ook andere methoden zoals de butterfly hug, het tikken op je knieën of het werken met geluiden. EMDR is een beproefde methode voor de behandeling van PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom). Het wordt alom erkend en door vele psychologen toegepast. Toch is het nog een raadsel waarom het werkt. Het vermoeden is dat het te maken heeft met het werkgeheugen dat extra belast wordt door de afleidende vingerbewegingen (of andere stimuli). Ook de bilaterale stimulatie wordt genoemd als mogelijk oorzaak. Zowel je linker- als rechterhersenhelft wordt betrokken als je je ogen een aantal malen, op aangeven van de therapeut, van uiterst links naar uiterst rechts beweegt en weer terug. EMDR wordt dan vergeleken met de REM slaap waarin je ogen ook heen en weer gaan en je vermoedelijk de ervaringen van overdag verwerkt. Wat het ook is, het is geweldig om te ervaren hoe blij mijn cliënten ermee zijn. Ik ga hier mee door!
Een van de mooiste oefeningen in mijn praktijk is die waarin ik een client begeleid met aandacht naar binnen te gaan en te benoemen wat die voelt. Dat wat opgeslagen ligt in het lichaam, mag gezien worden, wil gezien worden, wil erkend worden. Door te benoemen wat je voelt aan lichaamssensaties kan er heling ontstaan. Eugene Gendlin noemde deze lichaamssensaties felt sense. Gendlin is de grondlegger van focussing, de techniek voor het luisteren naar (de wijsheid van) je lichaam. Hij ontdekte dat de felt sense de variabele was die er het meest voor zorgde dat een therapie succesvol was. Zo'n lichaamssensatie kan de kleinste trilling of hapering zijn. Door hier met je aandacht en adembeweging naartoe te gaan, kunnen blokkades opgelost worden. Deze kleine sensaties kunnen ook als richtingsaanwijzer dienen voor je leven. Ze geven aan wat goed voor je voelt en wat niet. Emoties komen en gaan. In het beroemde gedicht van Rumi (1207-1273) zijn in de herberg alle emoties welkom. Ook de zogeheten negatieve emoties hebben je iets te brengen en mogen doorleefd worden. Volgens Jill Bolte Taylor, neurowetenschapper, zijn emoties chemisch gezien na 90 seconden weer uit ons lichaam verdwenen. Emoties die niet erkend worden, blijven echter vastzitten. Als je niet mag huilen, zitten de tranen nog in je. Als je niet boos mag zijn, zit de woede nog in je. Door deze emoties alsnog te doorvoelen, de pijn aan te kijken, kunnen ze verdwijnen en word je geheeld. Het geven van woorden aan de kleinste sensaties kan leiden tot 'rare' gesprekken. Zo kunnen cliënten het hebben over een kleerhanger in hun schouders, kauwgom in hun vezels, een stoeptegel op het hart. Dit is symboliek voor het gevoel dat iemand mogelijk al tijden heeft, maar waar nooit aandacht voor was. Wat vaak gebeurt, is dat dit gevoel verandert, zachter wordt of verdwijnt. Zo kan een grote, zwarte en zware kei in je borstkast lichter van kleur worden, een zachtere structuur krijgen, van temperatuur veranderen, verschuiven van plek en kleiner worden. Zo kunnen er ineens tranen over je wangen stromen waarvan je niet wist dat je ze in je had. Je lichaam kan gaan trillen, koud worden of juist heel warm, terwijl het alsnog verwerkt wat vastzat. Het resultaat van dit proces van interoceptie, het naar binnen gaan met je aandacht, het benoemen van de felt sense, is steevast een rustiger gevoel en meer verbondenheid met jezelf. Mocht je interesse hebben, ik begeleid je graag bij een reis naar je binnenwereld. Bekijk ook even dit filmpje van Peter Levine over felt sense .