Blog Layout
Het brein van de visser
Mariëlle Boersen • mei 03, 2017
Burn-out, depressie, stress. 36 % van het werkgerelateerde ziekteverzuim ontstaat door werkstress. Dit zijn 7.555.000 verzuimdagen of bijna 21.000 fte per jaar. Een miljoen Nederlanders heeft last van burn-out klachten. Volgens TNO zijn de oorzaken o.a. : 38% hoge taakeisen en 44 % te weinig autonomie. De moderne mens voelt steeds meer werkdruk en arbeidstevredenheid neemt af. En volgens een artikel in de Volkskrant deze week heeft de mens het brein van een vis als het op stress aankomt: de moderne tijd biedt meer prikkels dan we aankunnen.
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we gezond en met plezier ons werk doen en ons leven leven?
Het lijkt erop dat de huidige maatschappij ten onder gaat aan wantrouwen. We zijn meer bezig met controleren en sturen op cijfertjes, dan dat we erop vertrouwen dat een ander zijn werk goed zal doen. En goed betekent tegenwoordig snel, tegen zo min mogelijk kosten en met veel winst. Hoge eisen, afleidende prikkels, voldoen aan de regeltjes, weinig autonomie. We rennen onszelf voorbij. Wanneer is het tijd voor genieten? Wordt er nog wel eens een geintje gemaakt op het werk?
Pakketbezorgers douwen een pakketje in mijn handen en sprinten weer weg. Geen tijd voor een vriendelijke glimlach, een korte grap. Door, door, scoren, niet gestraft worden voor te late levering.
Op de weg ergeren we ons als onze voorligger drie kilometer onder de maximale snelheid rijdt. Dat kan harder. Dat moet harder, want we hebben haast.
Aan de kassa wordt geen praatje meer gemaakt, want de geërgerde zuchten verderop in de rij dringen door tot de kassière. Snel scannen en verder. De wereld gaat aan vlijt ten onder (Max Dendermonde, 1954).
Ik betrapte mezelf er laatst ook op, veroordelen. Toen ik langs de snelweg een aantal mensen een brug zag bouwen, viel het me op dat er meer mensen stonden toe te kijken dan dat er werkelijk iets aan het doen waren. Zo leek het tenminste. Een momentopname, een snelle conclusie, een oordeel. Het is zo gebeurd. Terwijl ik juist blij zou moeten zijn dat die mensen het zichzelf gunden even 'niets' te doen, even wat minder werkstress te ervaren. Maar ook dat is een vooroordeel, want ik weet helemaal niet of ze 'niets' aan het doen waren en wie ben ik om er een 'goed' of 'fout' label op te plakken?
We jagen elkaar op met onze werkeisen, vergelijken ons materieel gewin met elkaar, vertrouwen elkaar niet meer en klagen over alles. Net als ik hier nu.
Ik word misschien oud, maar ik verlang terug naar het praatje met de melkboer, een echte mevrouw aan het loket van de NS waar je een vraag aan kunt stellen, de grap van de jongen van de interne post op de werkvloer. In het kader van de efficiency, kostenbesparing en dodelijke concurrentie vergeten we menselijk contact. Ook in de trein kijken we elkaar niet meer aan, zeggen geen goedemorgen meer, maar we laten onze ruggen vergroeien door slechts in de virtuele wereld van onze iPhone te leven. Je mag niets missen, maar ondertussen mis je het echte leven.
Het is als het bekende verhaal van de ondernemer die kritisch keek naar de visser die in zijn bootje lag te luieren:
- Waarom ga je niet meer vis vangen?
- Hoezo?
- Dan kun je je bedrijf uitbreiden, personeel aannemen, rijk worden.
- En dan?
- Dan kun je lekker relaxen op je boot, heb je tijd om met je kinderen te spelen, voor je vrouw, vrienden, gezelligheid.
- Die tijd heb ik al, dat doe ik allemaal nu al.
Meer, meer, meer en ten onder gaan aan werkstress? Of meer rust en aandacht inbouwen, even ademen en de tijd nemen om elkaar echt te zien en te spreken, te genieten van het leven? Omdat we daar behoefte aan hebben. Ik in ieder geval. Met het brein van een vis, of van de visser.
De afgelopen maanden heb ik de basis- en vervolgopleiding EMDR gevolgd en inmiddels ben ik begonnen met het toepassen hiervan op cliënten. Wat een fantastische methode! De spanningen die bepaalde traumatische ervaringen automatisch met zich meebrachten, verdwijnen soms al binnen minder dan een half uur! Cliënten kijken me verbijsterd aan als ze moeten constateren dat de spanning die ze eerst nog een acht gaven op een schaal van 10 een paar minuten later verdwenen is. 'Ik voel het niet meer!' Een client liet na afloop zijn tranen lopen en verzuchtte dat dit blije tranen waren. Hij had al zolang met een beladen herinnering gezeten en ineens was de spanning weg. Ook het installeren van hulpbronnen, het via een EMDR methode benadrukken van positieve eigenschappen en ervaringen, heb ik nu al een aantal maal toegepast om het zelfvertrouwen van cliënten in bepaalde situaties te vergroten. Ook die resultaten zijn tot nu toe veelbelovend. EMDR, oftewel Eye Movement Desensitization Reprocessing is een therapievorm waarbij de emotionele lading bij een heftige herinnering vermindert. Het meest bekend is het van de vingerbewegingen die je met je ogen moet volgen. Er zijn echter ook andere methoden zoals de butterfly hug, het tikken op je knieën of het werken met geluiden. EMDR is een beproefde methode voor de behandeling van PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom). Het wordt alom erkend en door vele psychologen toegepast. Toch is het nog een raadsel waarom het werkt. Het vermoeden is dat het te maken heeft met het werkgeheugen dat extra belast wordt door de afleidende vingerbewegingen (of andere stimuli). Ook de bilaterale stimulatie wordt genoemd als mogelijk oorzaak. Zowel je linker- als rechterhersenhelft wordt betrokken als je je ogen een aantal malen, op aangeven van de therapeut, van uiterst links naar uiterst rechts beweegt en weer terug. EMDR wordt dan vergeleken met de REM slaap waarin je ogen ook heen en weer gaan en je vermoedelijk de ervaringen van overdag verwerkt. Wat het ook is, het is geweldig om te ervaren hoe blij mijn cliënten ermee zijn. Ik ga hier mee door!
Een van de mooiste oefeningen in mijn praktijk is die waarin ik een client begeleid met aandacht naar binnen te gaan en te benoemen wat die voelt. Dat wat opgeslagen ligt in het lichaam, mag gezien worden, wil gezien worden, wil erkend worden. Door te benoemen wat je voelt aan lichaamssensaties kan er heling ontstaan. Eugene Gendlin noemde deze lichaamssensaties felt sense. Gendlin is de grondlegger van focussing, de techniek voor het luisteren naar (de wijsheid van) je lichaam. Hij ontdekte dat de felt sense de variabele was die er het meest voor zorgde dat een therapie succesvol was. Zo'n lichaamssensatie kan de kleinste trilling of hapering zijn. Door hier met je aandacht en adembeweging naartoe te gaan, kunnen blokkades opgelost worden. Deze kleine sensaties kunnen ook als richtingsaanwijzer dienen voor je leven. Ze geven aan wat goed voor je voelt en wat niet. Emoties komen en gaan. In het beroemde gedicht van Rumi (1207-1273) zijn in de herberg alle emoties welkom. Ook de zogeheten negatieve emoties hebben je iets te brengen en mogen doorleefd worden. Volgens Jill Bolte Taylor, neurowetenschapper, zijn emoties chemisch gezien na 90 seconden weer uit ons lichaam verdwenen. Emoties die niet erkend worden, blijven echter vastzitten. Als je niet mag huilen, zitten de tranen nog in je. Als je niet boos mag zijn, zit de woede nog in je. Door deze emoties alsnog te doorvoelen, de pijn aan te kijken, kunnen ze verdwijnen en word je geheeld. Het geven van woorden aan de kleinste sensaties kan leiden tot 'rare' gesprekken. Zo kunnen cliënten het hebben over een kleerhanger in hun schouders, kauwgom in hun vezels, een stoeptegel op het hart. Dit is symboliek voor het gevoel dat iemand mogelijk al tijden heeft, maar waar nooit aandacht voor was. Wat vaak gebeurt, is dat dit gevoel verandert, zachter wordt of verdwijnt. Zo kan een grote, zwarte en zware kei in je borstkast lichter van kleur worden, een zachtere structuur krijgen, van temperatuur veranderen, verschuiven van plek en kleiner worden. Zo kunnen er ineens tranen over je wangen stromen waarvan je niet wist dat je ze in je had. Je lichaam kan gaan trillen, koud worden of juist heel warm, terwijl het alsnog verwerkt wat vastzat. Het resultaat van dit proces van interoceptie, het naar binnen gaan met je aandacht, het benoemen van de felt sense, is steevast een rustiger gevoel en meer verbondenheid met jezelf. Mocht je interesse hebben, ik begeleid je graag bij een reis naar je binnenwereld. Bekijk ook even dit filmpje van Peter Levine over felt sense .