Blog Layout
Schaam je
Mariëlle Boersen • mei 02, 2019
Als ik je vraag terug te denken aan de meest schaamtevolle gebeurtenis in je leven, wat gebeurt er dan met je? Dan ga je in je hoofd alle vervelende herinneringen na en volautomatisch krijg je de bijbehorende negatieve gevoelens erbij cadeau. Het is net of je teruggaat in de tijd, je voelt je weer net zo.
In de Acceptance and Commitment Therapy (ACT) heeft men veel aandacht voor de relaties die onze hersenen leggen tussen voorwerpen, gedachten, gevoelens, eigenlijk alles. Onze hersenen kunnen overal wel verbindingen bij verzinnen. Denk eens aan een zelfstandig naamwoord, maakt niet uit welk. Denk dan aan een ander zelfstandig naamwoord. Wat is de overeenkomst tussen deze twee woorden? In hoeverre is het eerste beter dan het tweede? In hoeverre is het eerste verwant aan het tweede?
Je kunt overal antwoord opgeven. Zo kunnen onze hersenen ook alle negatieve gevoelens of oordelen over onszelf wel verbinden met een logische verklaring. Maak de volgende zin eens af: 'Diep van binnen ben ik bang dat ik...'
Ook hier komen je hersenen wel weer met een antwoord. Ze halen het overal vandaan: van je ouders of andere belangrijke mensen in je leven, maar ook bijvoorbeeld van tv of uit een boek.
Iene miene... Hup het verband is alweer gelegd. Omdat je het vaker gehoord hebt, komt 'mutte' automatisch oppiepen. Zo gaat het met alle gedachten. En als je ze probeert te verdringen, komen ze extra hevig naar voren. Het voorbeeld van 'denk niet aan een...' Juist, daar is die roze olifant al.
Als je denkt 'Ik ben...' dan kun je zowel iets positiefs als iets negatiefs invullen, je hersenen komen vanzelf met de bewijzen ervoor aandragen. Je kunt op deze manier je zelfbeeld inkleuren.
In ACT gaat men enerzijds aan de slag met cognitieve defusie, wat inhoudt dat je de taal leert los te koppelen van datgene waar het naar verwijst. Zo kun je het woord dat je invulde na 'Ik ben...' 20-45 seconden lang zo vaak herhalen dat het zijn betekenis verliest.
Aan de andere kant gaat ACT uit van acceptatie, mindfulness. Zo waren mensen met een paniekstoornis na tien minuten acceptatietraining al beter opgewassen tegen angstgevoelens. Omdat ze ze niet probeerden te verwijden (roze olifant), maar onder ogen zagen (Bron: Hayes, Uit je hoofd in het leven).
Goed om te beseffen dat je geen slachtoffer van je gedachten hoeft te zijn en dat de werkelijkheid meerdere facetten heeft. Je kunt bewust kiezen waar je aandacht aan geeft.
De afgelopen maanden heb ik de basis- en vervolgopleiding EMDR gevolgd en inmiddels ben ik begonnen met het toepassen hiervan op cliënten. Wat een fantastische methode! De spanningen die bepaalde traumatische ervaringen automatisch met zich meebrachten, verdwijnen soms al binnen minder dan een half uur! Cliënten kijken me verbijsterd aan als ze moeten constateren dat de spanning die ze eerst nog een acht gaven op een schaal van 10 een paar minuten later verdwenen is. 'Ik voel het niet meer!' Een client liet na afloop zijn tranen lopen en verzuchtte dat dit blije tranen waren. Hij had al zolang met een beladen herinnering gezeten en ineens was de spanning weg. Ook het installeren van hulpbronnen, het via een EMDR methode benadrukken van positieve eigenschappen en ervaringen, heb ik nu al een aantal maal toegepast om het zelfvertrouwen van cliënten in bepaalde situaties te vergroten. Ook die resultaten zijn tot nu toe veelbelovend. EMDR, oftewel Eye Movement Desensitization Reprocessing is een therapievorm waarbij de emotionele lading bij een heftige herinnering vermindert. Het meest bekend is het van de vingerbewegingen die je met je ogen moet volgen. Er zijn echter ook andere methoden zoals de butterfly hug, het tikken op je knieën of het werken met geluiden. EMDR is een beproefde methode voor de behandeling van PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom). Het wordt alom erkend en door vele psychologen toegepast. Toch is het nog een raadsel waarom het werkt. Het vermoeden is dat het te maken heeft met het werkgeheugen dat extra belast wordt door de afleidende vingerbewegingen (of andere stimuli). Ook de bilaterale stimulatie wordt genoemd als mogelijk oorzaak. Zowel je linker- als rechterhersenhelft wordt betrokken als je je ogen een aantal malen, op aangeven van de therapeut, van uiterst links naar uiterst rechts beweegt en weer terug. EMDR wordt dan vergeleken met de REM slaap waarin je ogen ook heen en weer gaan en je vermoedelijk de ervaringen van overdag verwerkt. Wat het ook is, het is geweldig om te ervaren hoe blij mijn cliënten ermee zijn. Ik ga hier mee door!
Een van de mooiste oefeningen in mijn praktijk is die waarin ik een client begeleid met aandacht naar binnen te gaan en te benoemen wat die voelt. Dat wat opgeslagen ligt in het lichaam, mag gezien worden, wil gezien worden, wil erkend worden. Door te benoemen wat je voelt aan lichaamssensaties kan er heling ontstaan. Eugene Gendlin noemde deze lichaamssensaties felt sense. Gendlin is de grondlegger van focussing, de techniek voor het luisteren naar (de wijsheid van) je lichaam. Hij ontdekte dat de felt sense de variabele was die er het meest voor zorgde dat een therapie succesvol was. Zo'n lichaamssensatie kan de kleinste trilling of hapering zijn. Door hier met je aandacht en adembeweging naartoe te gaan, kunnen blokkades opgelost worden. Deze kleine sensaties kunnen ook als richtingsaanwijzer dienen voor je leven. Ze geven aan wat goed voor je voelt en wat niet. Emoties komen en gaan. In het beroemde gedicht van Rumi (1207-1273) zijn in de herberg alle emoties welkom. Ook de zogeheten negatieve emoties hebben je iets te brengen en mogen doorleefd worden. Volgens Jill Bolte Taylor, neurowetenschapper, zijn emoties chemisch gezien na 90 seconden weer uit ons lichaam verdwenen. Emoties die niet erkend worden, blijven echter vastzitten. Als je niet mag huilen, zitten de tranen nog in je. Als je niet boos mag zijn, zit de woede nog in je. Door deze emoties alsnog te doorvoelen, de pijn aan te kijken, kunnen ze verdwijnen en word je geheeld. Het geven van woorden aan de kleinste sensaties kan leiden tot 'rare' gesprekken. Zo kunnen cliënten het hebben over een kleerhanger in hun schouders, kauwgom in hun vezels, een stoeptegel op het hart. Dit is symboliek voor het gevoel dat iemand mogelijk al tijden heeft, maar waar nooit aandacht voor was. Wat vaak gebeurt, is dat dit gevoel verandert, zachter wordt of verdwijnt. Zo kan een grote, zwarte en zware kei in je borstkast lichter van kleur worden, een zachtere structuur krijgen, van temperatuur veranderen, verschuiven van plek en kleiner worden. Zo kunnen er ineens tranen over je wangen stromen waarvan je niet wist dat je ze in je had. Je lichaam kan gaan trillen, koud worden of juist heel warm, terwijl het alsnog verwerkt wat vastzat. Het resultaat van dit proces van interoceptie, het naar binnen gaan met je aandacht, het benoemen van de felt sense, is steevast een rustiger gevoel en meer verbondenheid met jezelf. Mocht je interesse hebben, ik begeleid je graag bij een reis naar je binnenwereld. Bekijk ook even dit filmpje van Peter Levine over felt sense .