Blog Layout
Laat je nakijken
Mariëlle Boersen • jul. 01, 2017
Het was laatst weer in het nieuws: jongens worden te weinig opgevoed door mannen, zowel in de kinderopvang als in het onderwijs. Nog slechts 13 % van de leerkrachten is man. Bij de kinderopvang is dit nog geen 1 %. Zo ontbreekt, zegt men, voor jongens een rolmodel.
Jongens dienen zich steeds maar weer aan te passen aan de verwachtingen van de vrouwelijke leerkracht of leidster. En, zonder in vooroordelen te willen vervallen, vrouwen zijn in het algemeen wat rustiger van aard en druk gedrag van jongens wordt door hen vaak minder goed begrepen dan door mannen. Jongens die op het schoolplein in een boom willen klimmen, worden teruggefloten, want dat is te gevaarlijk. Lekker buiten met modder gooien, met stokken slaan, oei. Van kinderen wordt verwacht dat ze netjes in de klas zitten, hun mond houden en braaf doen wat er van hun gevraagd wordt. Niks rondrennen, schreeuwen of je krachten meten met een ander.
Nu snap ik dat je als leerkracht je programma wilt draaien, je wilt ze voorbereiden op het leven en dat ze goede resultaten halen. Ikzelf, vrouw, houd ook meer van rust en vind het ook fijner als kinderen naar me luisteren dan dat ze ervandoor gaan om elkaar de hersens in te slaan. Maar jongens zijn niet voor niets jongens. Ze zitten anders in elkaar dan meisjes. Tot 12 jaar kunnen jongens zich minder lang concentreren dan meisjes. Daarnaast hebben ze veel beweging nodig. Ze, de meesten, hebben behoefte aan fysiek gedrag, zijn jarenlang bezig met hun grove motoriek en houden niet van dat gepriegel met de fijne motoriek.
Echter, drukke jongens lijken wel niet toegestaan. Die worden continu teruggefloten, gewaarschuwd, en gekneed in een keurslijf van brave gehoorzaamheid. En als dit niet lukt, dan gaat er een etiket op hun voorhoofd: ADHD. Wat overigens niet wegneemt dat er ook meisjes zijn met ADHD. Naar schatting heeft 2 tot 6 procent van de jeugd ADHD en betreft dit vaker jongens dan meisjes.
Gelukkig waken de meeste leerkrachten en leidsters er wel voor om dit etiket op een kinds hoofd te plakken. Ze zijn geen psycholoog of psychiater en dienen zich te beperken tot het bespreken van wat ze waargenomen hebben. Ze hebben een signaalfunctie. Afwijkend gedrag dient gesignaleerd, besproken en eventueel verder onderzocht te worden. Daarbij wil ik er dus wel voor waarschuwen iets niet te snel als afwijkend te bestempelen.
Gesprekken voeren met ouders over het afwijkende gedrag van hun kind is niet makkelijk. Je hierin oefenen is geen overbodige luxe. Vragen die je jezelf bij zo'n gesprek kunt stellen, zijn o.a.: In hoeverre is er hier sprake van afwijkend gedrag? Wat is afwijkend en wat is de norm? Is de insteek van het gesprek het brengen van slecht nieuws of het uiten van zorg of iets anders? Hoe geef je aan dat je iets gesignaleerd hebt zonder dit direct als problematisch te benoemen? In hoeverre is afwijkend gedrag problematisch? Wat is het probleem dan? Wanneer besluit je gedrag met ouders te bespreken? En hoe doe je dat dan?
Bijgaand de sketch
die ik samen met collega Majanka namens Parenticom (trainingsbureau voor kinderopvang en basisonderwijs) bij een voorschoolse opvang voorafgaand aan een training heb opgevoerd. Als 'leidster' heb ik hier een lekker direct gesprek met 'een ouder' gevoerd, alles gezegd wat in me opkwam en wat me stoorde, gezegd dat ze het kind moesten laten nakijken, etiket erop en helemaal tevreden het gesprek afgerond. Na deze sketch mocht het publiek, via het regiemodel, aangeven hoe het gesprek beter kon. Leuk om te merken hoe betrokken iedereen is als ze zien hoe het fout gaat in zo'n gesprek. Ik vind het altijd leuk, en waardevol, om dingen fout voor te doen. Je gaat het pas zien als het er niet is, als het ware. Of ben ik nu afwijkend, moet ik me laten nakijken?
De afgelopen maanden heb ik de basis- en vervolgopleiding EMDR gevolgd en inmiddels ben ik begonnen met het toepassen hiervan op cliënten. Wat een fantastische methode! De spanningen die bepaalde traumatische ervaringen automatisch met zich meebrachten, verdwijnen soms al binnen minder dan een half uur! Cliënten kijken me verbijsterd aan als ze moeten constateren dat de spanning die ze eerst nog een acht gaven op een schaal van 10 een paar minuten later verdwenen is. 'Ik voel het niet meer!' Een client liet na afloop zijn tranen lopen en verzuchtte dat dit blije tranen waren. Hij had al zolang met een beladen herinnering gezeten en ineens was de spanning weg. Ook het installeren van hulpbronnen, het via een EMDR methode benadrukken van positieve eigenschappen en ervaringen, heb ik nu al een aantal maal toegepast om het zelfvertrouwen van cliënten in bepaalde situaties te vergroten. Ook die resultaten zijn tot nu toe veelbelovend. EMDR, oftewel Eye Movement Desensitization Reprocessing is een therapievorm waarbij de emotionele lading bij een heftige herinnering vermindert. Het meest bekend is het van de vingerbewegingen die je met je ogen moet volgen. Er zijn echter ook andere methoden zoals de butterfly hug, het tikken op je knieën of het werken met geluiden. EMDR is een beproefde methode voor de behandeling van PTSS (Post Traumatisch Stress Syndroom). Het wordt alom erkend en door vele psychologen toegepast. Toch is het nog een raadsel waarom het werkt. Het vermoeden is dat het te maken heeft met het werkgeheugen dat extra belast wordt door de afleidende vingerbewegingen (of andere stimuli). Ook de bilaterale stimulatie wordt genoemd als mogelijk oorzaak. Zowel je linker- als rechterhersenhelft wordt betrokken als je je ogen een aantal malen, op aangeven van de therapeut, van uiterst links naar uiterst rechts beweegt en weer terug. EMDR wordt dan vergeleken met de REM slaap waarin je ogen ook heen en weer gaan en je vermoedelijk de ervaringen van overdag verwerkt. Wat het ook is, het is geweldig om te ervaren hoe blij mijn cliënten ermee zijn. Ik ga hier mee door!
Een van de mooiste oefeningen in mijn praktijk is die waarin ik een client begeleid met aandacht naar binnen te gaan en te benoemen wat die voelt. Dat wat opgeslagen ligt in het lichaam, mag gezien worden, wil gezien worden, wil erkend worden. Door te benoemen wat je voelt aan lichaamssensaties kan er heling ontstaan. Eugene Gendlin noemde deze lichaamssensaties felt sense. Gendlin is de grondlegger van focussing, de techniek voor het luisteren naar (de wijsheid van) je lichaam. Hij ontdekte dat de felt sense de variabele was die er het meest voor zorgde dat een therapie succesvol was. Zo'n lichaamssensatie kan de kleinste trilling of hapering zijn. Door hier met je aandacht en adembeweging naartoe te gaan, kunnen blokkades opgelost worden. Deze kleine sensaties kunnen ook als richtingsaanwijzer dienen voor je leven. Ze geven aan wat goed voor je voelt en wat niet. Emoties komen en gaan. In het beroemde gedicht van Rumi (1207-1273) zijn in de herberg alle emoties welkom. Ook de zogeheten negatieve emoties hebben je iets te brengen en mogen doorleefd worden. Volgens Jill Bolte Taylor, neurowetenschapper, zijn emoties chemisch gezien na 90 seconden weer uit ons lichaam verdwenen. Emoties die niet erkend worden, blijven echter vastzitten. Als je niet mag huilen, zitten de tranen nog in je. Als je niet boos mag zijn, zit de woede nog in je. Door deze emoties alsnog te doorvoelen, de pijn aan te kijken, kunnen ze verdwijnen en word je geheeld. Het geven van woorden aan de kleinste sensaties kan leiden tot 'rare' gesprekken. Zo kunnen cliënten het hebben over een kleerhanger in hun schouders, kauwgom in hun vezels, een stoeptegel op het hart. Dit is symboliek voor het gevoel dat iemand mogelijk al tijden heeft, maar waar nooit aandacht voor was. Wat vaak gebeurt, is dat dit gevoel verandert, zachter wordt of verdwijnt. Zo kan een grote, zwarte en zware kei in je borstkast lichter van kleur worden, een zachtere structuur krijgen, van temperatuur veranderen, verschuiven van plek en kleiner worden. Zo kunnen er ineens tranen over je wangen stromen waarvan je niet wist dat je ze in je had. Je lichaam kan gaan trillen, koud worden of juist heel warm, terwijl het alsnog verwerkt wat vastzat. Het resultaat van dit proces van interoceptie, het naar binnen gaan met je aandacht, het benoemen van de felt sense, is steevast een rustiger gevoel en meer verbondenheid met jezelf. Mocht je interesse hebben, ik begeleid je graag bij een reis naar je binnenwereld. Bekijk ook even dit filmpje van Peter Levine over felt sense .